تعریف دوریتعریف دوری یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای شناسایی یک شیء از راه شیء دوم، در حال توقف شناخت دومی بر شناخت اولی است. ۱ - توضیح اصطلاحیکی از موارد خطای در تعریف، تعریف دوری است و معنای آن این است که شناختن چیزی متوقف بر چیز دیگری است که آن چیز فقط با همان چیز اول شناخته می‌شود؛ به تعبیر دیگر، معرِّفی که وسیله شناسایی معرَّف (مجهول) است به کمک همان معرَّف قابل شناخت است. دور یا بی‌واسطه است (دور به یک مرتبه) مانند تعریف خورشید به «ستاره‌ای که روز طلوع می‌کند»، در حالی که «روز» به «زمان طلوع خورشید» تعریف می‌شود؛ چنین دوری «دور مصرَّح» یا «ظاهر» نامیده می‌شود و یا با واسطه (دور به چند مرتبه) که «دور مضمر» یا «خفیّ» نام دارد؛ مانند تعریف «عدد دو» به زوج اول و تعریف «زوج» به عددی که به دو مساوی، قابل تقسیم است و تعریف «دو مساوی» به دو چیزی که هر یک، هم‌اندازه دیگری است، در حالی که «دو چیز» همان «عدد دو» است که مجهول اول بود. [۴]
شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۴۹.
[۵]
ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۲۶۲.
[۶]
قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۸۱.
[۷]
شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۱۶.
[۸]
گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۸۵.
۲ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • گرامی، محمدعلی، منطق مقارن. • مظفر، محمدرضا، المنطق. • شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق). • شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات. • ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات. • قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه. • مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه. ۳ - پانویس
۴ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «تعریف دوری»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۷. |